Chaga: wat is het, wat doet het en wat zijn de voordelen?

Chaga paddenstoelen zijn een uniek soort paddenstoelen die groeien op berkentakken. Ze worden vaak gebruikt in traditionele geneeskunde vanwege de hoge hoeveelheid antioxidanten en immuunsysteemboostende eigenschappen. In dit artikel lees meer over de gezondheidsvoordelen en hoe je Chaga kunt gebruiken.

Wat is Chaga?

Chaga, bekend als de zwarte bult op de berk: ongezond voor de boom, gezond voor de mens. Uit de verte lijkt het misschien op een knot, ontstaan na het afbreken van een flinke tak, maar van dichtbij blijkt het een volledig ander wezen. In dit geval hebben we te maken met een uit de kluiten gewassen schimmel, die zoveel geneeskracht heeft, dat velen deze de titel Koning der Medicinale Paddenstoelen geven. 

Sinds lang vervlogen tijden wordt er met hoge waardering over Chaga geschreven: dat het helpt tegen bacteriën, virussen en ontstekingen, tegen maagzweren en andere verstoringen van de spijsvertering, tegen tuberculose, tegen kanker, tegen diabetes, tegen chronische vermoeidheid, tegen ziektes aan hart en lever … Het lijkt soms wel alsof het om een wondermiddel gaat. Maar Chaga is bepaald geen zoethoudertje: misschien is het geen pleister voor elke wond, het kan wel degelijk veel voordelen voor de gezondheid bieden. Wat is Chaga dan wel en verdient het die koninklijke titel? 

In de botanische tuin: hoe groeit Chaga?

Chaga is een schimmel, een zwam, een paddenstoel, die bij biologen bekend staat als Inonotus obliquus. Om te kunnen leven bindt deze schimmel zich aan een gastheer (host), een ander organisme dat meestal weinig tot geen voordeel heeft bij hun verbintenis. Sterker nog: op de lange duur leeft Chaga ten koste van de host, en dit kost de host uiteindelijk het leven. Daarom wordt deze schimmel dan ook gezien als parasiet. 

In dit geval is de host een gastboom: bij uitstek huist Chaga zich op de voedzame bast van de berk, maar ook op die van andere bomen. Vaak wordt Chaga aangetroffen op oude, zieke en stervende bomen. Alleen groeit deze schimmel zeer langzaam en heeft zelf flink veel tijd nodig om echt goed rijp te worden: gemiddeld zo’n twintig jaar. Daarom heeft Chaga wel degelijk voorkeur voor jonge, gezonde exemplaren.

De chaga paddenstoel is donker van kleur en heeft een harde, houtachtige structuur

In de natuur is het eerder regel dan uitzondering dat planten en schimmels met elkaar samenleven. Meestal gaan beide organismen dan ook een vruchtbare relatie met elkaar aan. In dat geval spreken wij van symbiose, wat in oud-Grieks letterlijk “samenleving” betekent. 

De samenhang tussen Chaga en een boom wordt in de Engelse literatuur symbiose genoemd; in het Nederlands wordt Chaga gezien als een parasitaire boomziekte. De relatie tussen deze zwam en een boom kan vele decennia duren, soms ver voorbij de tachtig jaar! Maar of de boom er beter van wordt, dat weten we niet goed. Ironisch genoeg kan de mens van deze relatie wel degelijk de vruchten plukken: wat de één ziek maakt, kan een ander gezond houden. 

In het wild: waar groeit Chaga? Hoe ziet Chaga eruit?

Chaga is goed gewend aan gematigde, koudere klimaten: de zwam leeft wijdverspreid in het noorden van Europa, Azië en Noord-Amerika, en wordt met name geoogst in Alaska, Canada, China, Japan, Korea, Noord Europa en Rusland. 

Het hele jaar door kan Chaga meestal gemakkelijk worden herkend. Het groeit als een donkere klomp die van buiten veel wegheeft van verbrand houtskool: op berken groeit deze buiten op de bast; bij andere bomen begraaft deze zich in de stam. Binnenin zit het dikke, oranje-bruine wortelachtige netwerk van schimmeldraden. 

De meeste Chaga die in Nederland wordt verkocht, komt trouwens voornamelijk uit Noord-Europa en Rusland. Maar ook op Nederlandse grond groeit het prima. Kijk maar eens goed om u heen, vooral in de berkenbossen. Wil je zelf Chaga oogsten? Doe dit dan altijd samen met een expert. Er komt nogal wat bij kijken, en gezien de lange rijpingstijd kan Chaga ook zeker niet zomaar worden ingezameld. Ook is het zelf plukken/oogsten niet overal toegestaan. 

In de volksmond: hoe heet Chaga nog meer?

Officieel wordt de schimmel Berkenweerschijnzwam genoemd. Als naam is Chaga makkelijker te onthouden, rolt een stuk prettiger van de tong, en wordt bovendien wereldwijd gebruikt. Mogelijk is de naam afgeleid van het oud-Russische woord voor schimmel, maar over de exacte afkomst lopen de meningen uiteen. 

Door de vele eeuwen heen heeft Chaga allerlei kleurrijke bijnamen gekregen. Minder eerbiedig klinken bijvoorbeeld: “steriele stamrot van de berk” of “clinker polypore”. In het Engels is deze laatste benaming ontstaan vanwege de steenachtige vorm van de kenmerkende conk - Engels voor gok, of grote neus. 

Troetelnamen en titels als “Geschenk van de Goden”, “Diamant van het Woud” en “Paddenstoel van de Onsterfelijkheid” klinken mogelijk wat overdreven, maar tonen duidelijk meer respect voor deze zwam. Wij houden het hier op Chaga, en nemen dankbaar deel aan de oogst van de vele culturen, die ons voorgingen. 

Waar en hoe werd en wordt Chaga traditioneel gebruikt?

Hoe onze voorouders Chaga hebben ontdekt, kunnen wij niet met zekerheid zeggen. Wel zou het goed kunnen dat het eerste gebruik dateert uit de Kopertijd. In 1991 werd in de Ötztaler Alpen een ijsmummie ontdekt, die Ötzi werd gedoopt. Hij leefde ongeveer 5300 jaar geleden, en droeg een buidel met verschillende paddenstoelen, waaronder de berkenzwam. Wij kunnen dus slechts aannemen dat zijn tijdgenoten ook Chaga gebruikten, maar om het zeker te weten, hebben we meer bewijs nodig. 

Het gebruik van Chaga - toen en nu 

Bijna vijfduizend jaar geleden werd Chaga voor het eerst beschreven als één van de traditionele werkpaarden van de Chinese medicijnleer. De geneeskracht van de paddenstoel werd zo geprezen, dat die toen al “Koning der Kruiden” werd genoemd. 

In Chinees Siberië werd Chaga als thee gedronken, als zalf aangebracht en als wierook verbrand. Dit laatste wordt door de West-Siberische Chanten nog steeds gedaan. Zij gebruiken Chaga al sinds de twaalfde eeuw, en om deze beter te laten branden, vermengen zij de zwam met andere bestanddelen. 

Ongeveer vijf eeuwen geleden bereikte het gebruik van Chaga Europa vanuit het Oosten. Bij de Balten en in Scandinavië werd de zwam met veel enthousiasme ontvangen, en wordt deze nog steeds volop geconsumeerd. In het Westen en Zuiden heeft het veel langer geduurd voordat deze schimmel geliefd werd. 

Een groot deel van de Westerse bevolking heeft zich namelijk lang laten hinderen door mycofobie - angst voor paddenstoelen. Maar nu, meer dan ooit, blijkt dat er de afgelopen decennia een ware omslag heeft plaatsgevonden. Tegenwoordig wordt Chaga, net als andere geneeskrachtige paddenstoelen zoals Lion’s Mane en Cordyceps, dan ook steeds populairder als alternatief medicijn. Het wordt gebruikt om bij te dragen aan het algehele welzijn, om de weerstand te ondersteunen en het functioneren van het immuunsysteem te balanceren. Daarnaast wordt het gebruikt om het dagelijkse werk met meer kracht en energie te kunnen doen. Hierin lijkt Chaga niet op koffie, maar eerder op een pittige, opwekkende kruidenthee. 

Astronomisch bewijs - Chaga en de Westerse wetenschap

Ook wordt er tegenwoordig duidelijk meer wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de veelzijdige geneeskracht van deze paddenstoelen, de fantastische fungi. Specifieke schimmels worden onderzocht of maar vooral hoe deze kunnen helpen bij bepaalde therapieën. En ondanks duizenden jaren ervaring, geldt dat ook voor Chaga. Maar goed, over de voordelen van Chaga voor onze gezondheid wordt dan ook een groot aantal buitengewone beweringen gedaan. Wat dat betreft zei de befaamde astronoom Carl Sagan ooit: “Buitengewone claims vereisen buitengewoon bewijs.”

Kort en goed: er wordt beweerd dat Chaga steun biedt bij onder andere astma, bronchitis, chronische vermoeidheid, diabetes, eczeem, hart- en vaatziekten, hypertensie, leverproblemen, kanker, maagklachten, psoriasis, reuma, tuberculose, bacteriële en virusinfecties - een zeer breed gebied van toepassingen. In dit geval blijft het wachten totdat alle beweringen worden onderzocht, en het buitengewone bewijs wordt geleverd voor de werkelijke effectiviteit van deze paddenstoel. 

Tot die tijd kunnen wij dus niet met zekerheid schrijven in welke mate Chaga deze beweringen waarmaakt. Maar wie weet heeft deze paddenstoel nog meer verrassingen voor ons in huis. Afgaande op onze huidige kennis zal het wachten ons geduld waard zijn. En met die huidige kennis kunnen wij zelf wel degelijk al een goed aantal conclusies trekken. 

De werking van Chaga en de voordelen voor ons welzijn

Voordat wij in het diepe duiken, nog even voor de duidelijkheid: Chaga valt onder de geneeskrachtige paddenstoelen en produceert geen psychoactieve stoffen. Of het nu gaat om rauw poeder of extract, om capsules of thee, Chaga wordt door veel mensen geconsumeerd vanwege de heilzame uitwerking en de veelzijdige voedzaamheid die deze schimmel ons biedt. 

Chaga - een ware geneeskrachtcentrale?

Uit analyses van Chaga blijkt onder andere het volgende: 

• Chaga is laag in calorieën en rijk aan vezels, essentiële aminozuren, mineralen en sporenelementen (zoals calcium, kalium, koper, magnesium, ijzer en zink): dit maakt Chaga zowel veelzijdig voedzaam als bevorderlijk voor de spijsvertering. 
• Chaga heeft een hoog gehalte aan beta-glucanen: deze zogenaamde meervoudige suikers dragen bij aan het verlagen van de bloeddruk en het verminderen van risico’s op hart- en vaatziekten door de concentratie van LDL-cholesterol in het bloed te verlagen. 
• Net als andere paddenstoelen, produceert Chaga vitamine D, en maakt daarnaast ook verschillende B-vitamines aan: beide onmisbaar voor tal van lichamelijke functies, en B-vitamines zijn belangrijk voor de vorming van rode bloedcellen. 
• Zoals de berk en de els, produceert ook Chaga veel betuline en betulinezuur: deze stoffen bevorderen de weerstand in het algemeen en een evenwichtige celdeling in het bijzonder. Verschillende onderzoeken lijken erop te wijzen, dat zo de groei van tumoren kan worden vertraagd (en zelfs gestopt), waardoor Chaga inderdaad waardevolle steun kan bieden bij de behandeling van kanker. Ook helpen deze stoffen de bloedsuikerspiegel te stabiliseren, waardoor Chaga kan bijdragen aan het voorkomen van diabetes.
• Chaga zit boor-de-vol antioxidanten: deze neutraliseren “vrije radicalen”, stoffen die bijna overal in het lichaam schade kunnen aanrichten en zo verschillende gezondheidsproblemen veroorzaken. Vooral celmembranen en DNA gelden als een geliefd doelwit: daar versnellen ze enerzijds verouderingsprocessen en veroorzaken anderzijds mutaties. Chaga heeft een bijzonder hoge ORAC-waarde (driemaal hoger dan Açai) die de effectiviteit van antioxidanten aangeeft. Van de hoogte van deze waarde kan worden afgeleid dat Chaga kan helpen DNA te beschermen.

Een werkpaard tussen medicinale schimmels

Ongeacht al het onderzoek dat ons nog te wachten staat, hebben wij dus meer dan genoeg reden tot optimisme: de combinatie van al deze actieve bestanddelen, geeft Chaga de befaamde kracht om het menselijk lichaam te voeden en bij te staan zichzelf te genezen.

Geen echte opkikker, wel een aanhouder

Behalve voor de geneeskrachtige effecten, staat Chaga ook bekend vanwege de opwekkende uitwerking. Er bestaan dan ook veel Chaga-recepten als alternatief voor koffie, bijvoorbeeld in combinatie met rauwe cacao, Maca (Lepidium meyenii, ook wel Peruaanse Ginseng genaamd) en Baobab (de Adansonia boom, bekend vanwege de krachtige cocktail van voedingsstoffen die de vruchten bevatten). Verwacht alleen geen kick zoals die van koffie of thee. Die hoort toch echt bij het karakteristieke effect van cafeïne. Maar in plaats van koffie of thee geeft Chaga wel degelijk een extra duwtje in de rug, voor langer aanhoudende energie. 

→ Bestel Chaga capsules

Chaga samen met andere paddenstoelen

Naast bovengenoemde combinaties kan Chaga worden gemengd met andere paddenstoelen, die samen elkaars werking versterken, zodat er minder van elk nodig is. Dit wordt synergie genoemd, een principe dat het makkelijkst kan worden samengevat als 1 + 1 = 3. Vooral paddenstoelen als Reishi, Lion’s Mane, Cordyceps, Turkey Tail, Shiitake en Maitake gaan goed samen met Chaga. 

Gezonde geest, gezond lichaam - Chaga dosering en bijwerkingen

Van rauw poeder kan dagelijks enkele grammen worden genuttigd, afhankelijk van het gewenste effect. Bij aanhoudend regelmatig gebruik kan een hoge eerste dosis genoeg zijn, om vervolgens kleinere hoeveelheden te consumeren.

Bij het gebruik van Chaga extract hangt de dosering af van de sterkte: met een 12:1 verhouding bijvoorbeeld is 0,8 gram over twee porties per dag ruimschoots voldoende. 

Raadpleeg ook altijd de verpakking of fabrikant voor meer informatie over de sterkte van het chaga product wat je in huis hebt.

Bij gemiddeld gebruik veroorzaakt het consumeren van Chaga doorgaans geen directe bijwerkingen. Toch kan het nooit kwaad om enige voorzorg in acht te nemen. Let bij het gebruik van Chaga goed op het volgende: 

• Interactie met medicijnen: neem bij alle twijfel altijd contact op met de huisarts. 
• In combinatie met insuline kan een gevaarlijke daling van de bloedsuikerspiegel optreden: overduidelijk een risico voor diabetici.
• Chaga produceert oxalaat of oxaalzuur: deze stof bindt zich bijvoorbeeld aan calcium, wat bij overmatig gebruik nierstenen kan veroorzaken. Ook vermindert oxalaat de opname van andere stoffen uit onze voeding.

Neem het zekere voor het onzekere: met gezond verstand komen we een heel eind, maar actuele kennis is van levensbelang voor een gezond lijf. Just say know.

Smaken verschillen: Chaga thee of liever capsules?

Voor een paddenstoel lijkt Chaga een ietwat atypische, houtige smaak te hebben: een kenmerkende aardse toon, met een vleugje vanille en een licht-zoete minerale zweem. Volgens sommigen smaakt het zelfs een beetje naar koffie, maar echt bitter proeft het niet. Volgens anderen heeft het net iets weg van drop. Weer een ander vindt de thee prima, maar dan wel met een flinke lepel honing. 

Not everybody’s cup of tea

En zoals met nagenoeg alles: Chaga is niet voor iedereen. Want inderdaad, smaken verschillen: zo zal de één het minder graag lusten, terwijl een ander er geen genoeg van kan krijgen. Daarom kan het geen kwaad om een proef op de som te nemen en zelf de smaak te pakken te krijgen. 

No cup? No prob: choose caps

Chaga is in ieder geval niet een paddenstoel die alleen door fijnproevers lekker wordt gevonden, zoals truffels (dan hebben we het niet over magic truffels trouwens!). Maar voor degene die de thee niet lust, blijven Chaga capsules  of een vloeibaar extract altijd de meest praktische optie. 

Vloeibaar chaga extract is eenvoudig te doseren. > Direct bestellen

Een kampioen onder de champignons?

De chaga paddenstoel: het is geen wondermiddel, maar wel degelijk een paddenstoel met serieuze kracht. Maar wordt Chaga terecht gekroond als de “Koning der Medicinale Paddenstoelen”? Neem zelf de proef op de som - met alle bovenstaande informatie op zak - en laat het ons weten! 

Bronnen 

Ineveld, P. van (2020). Medicinale Paddenstoelen - Een nieuw perspectief op genezing. NL: Samsara Books. 

Michiels, Th. H. L. (2014). Geneeskrachtige Paddenstoelen - De gezondheidsbevorderende effecten van paddenstoelen. NL: Frontier Publishing. 

Powell, M. (2014). Medicinal Mushrooms - A Clinical Guide. UK: Mycology Press. 

Park, Y. & Won, J. et al (2005). In vivo and in vitro anti-inflammatory and anti nociceptive effects of the methanol extract of Inonotus obliquus. Journal of Ethnopharmacology - online: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15905055/ 

Cui, Y., Kim, D. & Park K. (2005). Antioxidant effect of Inonotus obliquus. Journal of Ethnopharmacology - online: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15588653/

Eventuele gezondheidsclaims, gemaakt op basis van plantaardige inhoudsstoffen, zijn op het moment van schrijven van deze blog nog in behandeling bij de EFSA.

In het kader van de Europese wetgeving omtrent gezondheidsclaims mogen wij op onze website niet vermelden voor welke toepassing je dit supplement precies kan gebruiken. Uiteraard mogen wij u wel voorzien van persoonlijk advies. Neem daarvoor gerust contact met ons op.